What is Cholesterol?
Cholesterol म्हणजे आपल्या शरीरात असणारी नैसर्गिक चरबीसदृश घटक आहे.
हे शरीरासाठी काही प्रमाणात आवश्यक असते – कारण त्यातून हार्मोन्स, पेशींच्या झिल्ली, आणि व्हिटॅमिन D तयार होतं.
मात्र ते प्रमाणाबाहेर वाढल्यास ते धमन्यांमध्ये साठतं आणि हृदयविकार, स्ट्रोक, ब्लॉकेज यांचा धोका निर्माण करतो.
🔷 Types of Cholesterol
1. HDL (High-Density Lipoprotein) – “Good cholesterol”
➤ हे वाईट फॅट्स साफ करतं.
➤ जास्त असेल तर फायदेशीर.
2. LDL (Low-Density Lipoprotein) – “Bad cholesterol”
➤ हे धमन्यांमध्ये साठतं.
➤ जास्त असेल तर हृदयविकाराचा धोका वाढतो.
3. Triglycerides –
➤ साखर व अतिरिक्त कॅलरीपासून तयार होणारी चरबी.
➤ हेही जास्त असले तर रक्तदाब व मधुमेहाचा धोका वाढतो.
🔷 Causes of High Cholesterol
Deep-fried पदार्थ, बटर, चीज
सतत फास्ट फूड खाणं
व्यायामाचा अभाव
मधुमेह, थायरॉईड समस्या
Smoking आणि alcohol
Genetics (वंशपरंपरेतून)
🔷 Symptoms – लक्षणं
High cholesterol मुळे थेट लक्षणं फार कमी वेळा दिसतात.
परंतु, पुढील गोष्टी अनुभवू शकतात
- छातीत जडपणा, दाब
- दम लागणे, थकवा
- ब्लड प्रेशर अचानक वाढणे
- हात/पाय सुन्न होणे
- लवकर थकवा येणे
✅ म्हणून दर 6 महिन्यांनी “Lipid Profile Test” करून घ्यावा.
🔷 What To Avoid (टाळावेत असे पदार्थ)
- चीज, बटर, लोणी
- रेड मीट (मटण, बीफ)
- बिस्किट्स, पॅकेज फूड
- कोल्ड ड्रिंक्स, लोणचं
- Bakery पदार्थ
🔷 What To Eat (घ्यावेत असे पदार्थ)
- सफरचंद, आवळा, पेरू
- ओट्स, भरपूर भाज्या
- मेथी दाणे, हरभरा
- बदाम, अक्रोड, flax seeds
- ग्रीन टी, कोरफड
👉 या पदार्थांमध्ये fiber, antioxidants आणि omega-3 असतो – जो LDL कमी करतो आणि HDL वाढवतो.
🔷 Treatment – औषधोपचार
✅ Doctors usually prescribe Statins (उदा. Atorvastatin, Rosuvastatin).
हे औषधं LDL कमी करतात व धमन्या clog होण्यापासून वाचवतात.
➤ पण काहीवेळा साइड इफेक्ट्स: थकवा, स्नायू दुखणे
⚠️ Statins घेताना grapefruit juice टाळावं – कारण ते औषधाचा प्रभाव वाढवतो.
🔷 Natural Remedies (घरेलू उपाय)
रोज सकाळी भिजवलेला मेथी
1 चमचा हळद + मध
आवळा रस – antioxidant action
लसूण – रक्तपातळता वाढवतो
रोज 30 मिनिटं चालणे किंवा योगासने
🔷 कोलेस्टेरॉलवर दिली जाणारी मुख्य औषधं
1. Statins – (उदा. Atorvastatin, Rosuvastatin)
2. Fibrates – (उदा. Fenofibrate, Gemfibrozil)
3. Niacin (Vitamin B3 – जास्त डोसमध्ये)
4. Ezetimibe – कोलेस्टेरॉल शोषण कमी करते
5. Omega-3 fatty acids – ट्रायग्लिसराईड कमी करते
🔷 महत्त्वाचे Drug-Drug Interactions (कोलेस्टेरॉल औषधांशी)
औषध 1 औषध 2 परिणाम
Statins Gemfibrozil (Fibrate) स्नायू दुखणे (Myopathy), कधीकधी rhabdomyolysis
Statins Warfarin (Blood thinner) रक्तस्रावाचा धोका वाढतो – INR वाढू शकतो
Statins Erythromycin / Clarithromycin Statin चं शरीरात प्रमाण वाढतं – यकृत व स्नायूंवर परिणाम
Statins Cyclosporine (immunosuppressant) दोन्ही औषधं एकमेकांचा प्रभाव वाढवतात – धोका
Niacin Statin स्नायूंची कमजोरी आणि लिव्हर एंजाइम वाढतात
🔷 का होते ही प्रतिक्रिया?
Statins हे liver enzymes (CYP3A4) द्वारे विघटित होतात.
काही औषधं हे enzymes ब्लॉक करतात किंवा अ‍ॅक्टिव्ह करतात.
त्यामुळे Statin चं प्रमाण जास्त किंवा कमी होऊ शकतं – ज्याचा हृदय, यकृत किंवा स्नायूंवर वाईट परिणाम होतो.
🔷 Doctor’s Safety Tips
✅ डॉक्टरांनी सांगितलेलेच औषध योग्य वेळेस व प्रमाणात घ्या
✅ नवीन औषध सुरु करण्यापूर्वी जुन्या औषधांची यादी द्या
✅ OTC (Over-the-Counter) गोळ्या किंवा Supplements घेताना सुद्धा विचार करा
✅ Muscle pain, थकवा, जळजळ – हे साइड इफेक्ट्स दिसल्यास लगेच डॉक्टरांशी संपर्क करा
🔷 Special Note for Elderly & Diabetics
वृद्ध व मधुमेही रुग्णांना Statin + अन्य औषध एकत्र घेताना धोका अधिक
काही diabetes औषधं (जसे Pioglitazone) liver वर परिणाम करतात
त्यामुळे combination therapy अतिशय सावधगिरीने दिली जाते
🔷 Final Tips
✔ दर 6 महिन्यांनी टेस्ट
✔ साखर, तूप कमी करा
✔ मानसिक ताण टाळा
✔ रात्री उशिरा खाणं टाळा
✔ डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच औषध घ्या
✅ Conclusion
Cholesterol is not always bad – but when uncontrolled, it silently damages your heart.
आहार, जीवनशैली, आणि योग्य उपचारांमुळे तुम्ही कोलेस्टेरॉलवर नियंत्रण ठेवू शकता