- Migraine मायग्रेन म्हणजे काय?
मायग्रेन ही एक किंवा दोन्ही बाजूंनी तीव्र आणि धडधडणारी डोकेदुखी असते. ती काही तास ते काही दिवस चालू शकते. काही लोकांना यासोबत दृष्टीसंबंधी बदल (aura), मळमळ, उलटी, प्रकाश किंवा आवाजाची संवेदनशीलता ही लक्षणंही जाणवतात.
- migraine मायग्रेनची कारणं (Triggers):
1. ताणतणाव (Stress)
2. झोपेचा अभाव किंवा अतिजास्त झोप
3. हार्मोनल बदल (विशेषतः स्त्रियांमध्ये पाळीच्या आधी/वेळी)
4. चहा, कॉफी, चॉकलेट, चीज, MSG असलेले पदार्थ
5. तेज दिवे, आवाज, स्क्रीन टाईम
6. हवेतील बदल – गरम-थंड हवामान
Migraine(Symptoms):
प्रकार लक्षणं
Aura असलेले मायग्रेन डोळ्यांपुढे वावटळ, चमकणारे प्रकाश, बोलण्यात अडचण, शरीराचा भाग बधीर होणे
Aura नसलेले मायग्रेन डोक्याच्या एका बाजूला धडधडणारी वेदना, मळमळ, उलटी, आवाज/प्रकाश सहन न होणे
💊 उपचार (Treatment)
1. औषधोपचार (Doctor prescribed):
तत्काळ आराम देणारी औषधे
Paracetamol, Ibuprofen, Naproxen
Triptans (Sumatriptan, Rizatriptan) – विशेषतः मायग्रेनसाठी
प्रतिबंधात्मक औषधे (Prevention):
Beta blockers (Propranolol)
Anti-epileptics (Topiramate)
Anti-depressants (Amitriptyline)
2. प्राकृतिक आणि घरगुती उपाय:
आल्याचा रस किंवा चहा (Ginger Tea)
पुदिन्याचं तेल कपाळावर लावणं
गडद व शांत खोलीत विश्रांती
कोल्ड compress (थंड पाण्याचं पट्टं कपाळावर ठेवणं)
Migraine-Friendly Diet Plan (मायग्रेनसाठी आहार)
🌞 सकाळ:
कोमट पाणी + १ खजूर / ४ बदाम
लिंबूपाणी किंवा जीरापाणी
नाश्ता: पोहं / उपमा / ओट्स + दूध / ताक
🌿 दुपार:
भात / गहू चपाती + वरण / डाळ + साजूक तुप
पालेभाज्या (पालक, मेथी, मुळा)
कोशिंबीर, ताक
🌆 संध्याकाळ:
आल्याचा चहा / हिरवा चहा
थोडं भाजलेले मूग / मखाणे / फळ
🌙 रात्री:
हलकं जेवण (सूप, खिचडी, दलिया)
अर्धा तास आधी कोमट दूध + हळद (हवे असल्यास)
🍽️ आहार व दिनचर्या
वेळेवर झोप व उठणं
स्क्रीन टाइम कमी करणं
टाळावेत: चॉकलेट, चीज, कोल्ड ड्रिंक्स, वाईन, MSG पदार्थ
नियमित व्यायाम (योग, प्राणायाम)
📅 Migraine Weekly Diet Chart (साप्ताहिक मेनू)
दिवस नाश्ता दुपारचं जेवण संध्याकाळ रात्री
सोम ओट्स + दूध तांदळाचा भात + पालकभाजी हिरवा चहा + मखाणे मुगाची खिचडी
मंगळ उपमा + ताक फुलकोबी भाजी + वरण सूप ज्वारी भाकरी + भाजी
बुध मूग डाळ धिरडे भात + मेथी भाजी आले चहा दलिया
गुरु पोहे + फळ डाळीचा रस्सा + भाजी नारळपाणी साजूक तुपभात
शुक्र ओट्स इडली वरण-भात + सुकट भाजी फळ + दूध साबुदाणा खिचडी
शनि साबुदाणा थालीपीठ गाजर भाजी + कोशिंबीर सूप ओट्स दलिया
रवि पातळ पोहे + ताक पिठलं-भाकरी + पालक फळ + मखाणे मुगडाळ सूप
❌ Avoid-Food Chart (टाळावेत अशा गोष्टी):
टाळावं कारण
चॉकलेट Tyramine, migraine trigger
चीज / वाइन Tyramine, रक्तदाब वाढवतो
मोनोसोडियम ग्लुटामेट (MSG) फास्ट फूडमध्ये असतो, त्रास वाढवतो
जास्त मीठ / लोणचं BP वाढू शकतो
थंड पेय / सोडा मेंदूवर त्वरित प्रभाव
सुकट, मासे, जास्त प्रोटीन सडलेल्या पदार्थामुळे trigger होतो
तळलेले पदार्थ डोकेदुखी वाढते
कॉफी / जास्त चहा कॅफिन overload → rebound headache
📅 डॉक्टरकडे कधी जावं?
जर महिन्यात ४–५ पेक्षा जास्त अटॅक येत असतील
औषधांनीही आराम मिळत नसेल
अचानक प्रचंड डोकेदुखी झाली असेल (thunderclap headache)
वयोवृद्धांमध्ये नवीन डोकेदुखी सुरू झाली असेल
🧘♀️ योग व ध्यान – फायदेशीर आसने:
शवासन
भ्रामरी प्राणायाम
अनुलोम-विलोम
मस्तिष्क स्फूर्ती क्रिया (mindfulness)
📌 महत्त्वाचे लक्षात ठेवा:
मायग्रेन बरा होऊ शकतो असं नाही, पण त्याचं नियंत्रण योग्य वेळेवर औषधे, ट्रिगर्सपासून बचाव आणि आयुर्वेदिक-प्राकृतिक उपचारांनी शक्य आहे.